Geriatri hastalarında hemşirelik bakımı, yaşlı bireylerin fiziksel, psikolojik, sosyal ve çevresel ihtiyaçlarına odaklanan özel bir bakım alanıdır. Geriatri hastalarının genellikle birden fazla kronik hastalığı, fiziksel ve bilişsel fonksiyon kaybı, ilaç yönetimi sorunları ve sosyal izolasyon gibi sorunları olduğundan, bakımın kapsamlı, bireyselleştirilmiş ve bütüncül bir yaklaşımla ele alınması gerekir. İşte detaylı bilgiler:
Geriatri Hastalarında Genel Özellikler
• Yaş Aralığı: Genellikle 65 yaş ve üzeri bireyler geriatri hastası olarak kabul edilir. Ancak 85 yaş ve üzeri bireyler “ileri yaşlı” grubunda değerlendirilir.
• Kronik Hastalıklar: Hipertansiyon, diyabet, kalp hastalıkları, osteoporoz, artrit, demans, Parkinson hastalığı gibi birden fazla hastalık görülme olasılığı yüksektir.
• Fiziksel Sorunlar: Düşme riski, hareket kısıtlılığı, beslenme bozuklukları, inkontinans (idrar ve dışkı kaçırma) gibi sorunlar yaygındır.
• Psikolojik Sorunlar: Depresyon, anksiyete, sosyal izolasyon ve demansa bağlı bilişsel bozukluklar sık görülür.
• Multidisipliner Bakım Gereksinimi: Yaşlı bireylerin tedavi ve bakım süreçleri, hemşireler, doktorlar, fizyoterapistler, diyetisyenler ve sosyal hizmet uzmanları gibi birden fazla disiplinin koordinasyonunu gerektirir.
Geriatri Hastalarında Hemşirelik Bakımının Amaçları
1. Yaşam kalitesini artırmak.
2. Fonksiyonel bağımsızlığı desteklemek ve korumak.
3. Kronik hastalıkların yönetimini optimize etmek.
4. Düşme ve yaralanma gibi komplikasyonları önlemek.
5. Psikososyal iyilik halini sağlamak.
6. Bireyin ve ailesinin bakım sürecine aktif katılımını sağlamak.
Geriatri Hastalarında Sık Görülen Sorunlar ve Hemşirelik Girişimleri
1. Düşme Riski
• Sorun: Yaşlı bireylerde denge kaybı, kas güçsüzlüğü, osteoporoz ve görme bozuklukları düşme riskini artırır.
• Hemşirelik Girişimleri:
• Çevre güvenliği sağlamak (ör. yatak kenarlarını yükseltmek, kaymaz tabanlı halılar kullanmak).
• Yatak ve sandalye alarm sistemleri kullanmak.
• Yürüteç veya baston gibi destek cihazlarını önermek ve kullanımını öğretmek.
• Fiziksel aktiviteyi teşvik ederek kas gücünü artırmaya yönelik egzersiz programları planlamak.
2. Beslenme ve Sıvı Dengesi Bozukluğu
• Sorun: Yutma güçlüğü, iştahsızlık, diş kaybı veya protez uyumsuzluğu, bağırsak hareketlerinde yavaşlama.
• Hemşirelik Girişimleri:
• Yutma güçlüğü olan hastalar için kıvamı uygun diyetler (ör. püre veya yumuşak gıdalar) önerilir.
• Küçük porsiyonlar halinde sık öğünler sunmak.
• Yeterli sıvı alımını sağlamak (günlük en az 1.5-2 litre).
• Ağız ve diş sağlığını düzenli kontrol etmek.
• Gerektiğinde diyetisyenden destek almak.
3. Kognitif Fonksiyon Bozuklukları (Demans, Alzheimer)
• Sorun: Unutkanlık, oryantasyon bozukluğu, halüsinasyonlar, ajitasyon.
• Hemşirelik Girişimleri:
• Hastayı tanıdık bir ortamda tutarak oryantasyonunu desteklemek.
• Günlük rutin oluşturmak ve hastayı bu rutine teşvik etmek.
• Ajitasyonu azaltmak için sakin bir iletişim dili kullanmak.
• Riskli eşyaları (kesici aletler, ilaçlar) erişimden uzak tutmak.
• Hasta için basit yönergeler ve yazılı hatırlatıcılar kullanmak.
4. İlaç Yönetimi Sorunları
• Sorun: Polifarmasi (birden fazla ilaç kullanımı), ilaç etkileşimleri, ilaçların unutulması.
• Hemşirelik Girişimleri:
• Hasta ve ailesine ilaçların doğru şekilde kullanımı konusunda eğitim vermek.
• İlaç kutuları veya zamanlayıcılar kullanarak ilaç alımını hatırlatmak.
• Doktorla iletişim kurarak ilaçların basitleştirilmesi veya doz ayarlaması yapılmasını sağlamak.
• Yan etkileri düzenli izlemek (ör. tansiyon, kan şekeri takibi).
5. İnkontinans (İdrar ve Dışkı Kaçırma)
• Sorun: İdrar yolu enfeksiyonları, cilt tahrişi, sosyal izolasyon.
• Hemşirelik Girişimleri:
• Hastanın tuvalet ihtiyacını düzenli zamanlarda karşılamasına yardımcı olmak.
• Cilt bakımı yapmak ve uygun hijyen ürünleri (ör. emici pedler) kullanmak.
• Pelvik taban kaslarını güçlendirmek için egzersiz önerilerinde bulunmak.
• Sıvı alımını azaltmadan kontrol programı geliştirmek.
6. Psikososyal Sorunlar
• Sorun: Depresyon, sosyal izolasyon, yalnızlık.
• Hemşirelik Girişimleri:
• Hastayı sosyal aktivitelere katılmaya teşvik etmek (ör. yaşlılar için düzenlenen etkinlikler).
• Destek grupları ve sosyal hizmetlerden faydalanmak.
• Aile bireylerini hasta bakım sürecine dahil etmek.
• Gerekirse psikiyatrist veya psikolog yönlendirmesi yapmak.
7. Ağrı Yönetimi
• Sorun: Kronik ağrılar (ör. artrit, kas-iskelet sistemi rahatsızlıkları).
• Hemşirelik Girişimleri:
• Ağrının düzenli olarak değerlendirilmesi (ör. VAS ölçeği ile).
• İlaçsız ağrı yönetimi yöntemlerini öğretmek (ör. sıcak-soğuk uygulamaları, fizik tedavi egzersizleri).
• Analjezik ilaçların doktor reçetesine uygun şekilde kullanımını sağlamak.
8. Cilt Sorunları (Yatak Yaraları ve Kuruluk)
• Sorun: Hareket kısıtlılığı nedeniyle bası yaraları, cilt kuruluğu ve tahriş.
• Hemşirelik Girişimleri:
• Hastanın pozisyonunu 2 saatte bir değiştirmek.
• Bası bölgelerine koruyucu yastıklar yerleştirmek.
• Cildi nemlendirici ürünlerle desteklemek.
• Ciltte kızarıklık veya yara belirtilerini düzenli olarak kontrol etmek.
Hemşirenin Rolü ve Sorumlulukları
1. Kapsamlı Değerlendirme:
• Yaşlı bireyin fiziksel, bilişsel, sosyal ve psikolojik durumunu bütüncül bir şekilde değerlendirmek.
2. Hasta ve Aile Eğitimi:
• Hasta ve bakım veren kişileri yaşlı bakımında dikkat edilmesi gereken konular hakkında bilgilendirmek.
3. Multidisipliner İş Birliği:
• Doktor, fizyoterapist, diyetisyen ve sosyal hizmet uzmanları ile koordinasyon sağlamak.
4. Bireyselleştirilmiş Bakım Planı:
• Her hastanın ihtiyaçlarına özel bakım planları hazırlamak.
Bu detaylı bilgiler doğrultusunda, geriatri hemşireliği, yaşlı bireylerin yaşam kalitesini artırmak için çok yönlü ve özenli bir yaklaşımı gerektirir.
