Beslenme değişiklikleri ve bozulmalarında 2 tip beslenme çeşitleri bulunmaktadır;
- Enteral Beslenme
- Parenteral Beslenme
Enteral Beslenme: Besinlerin oral ya da gastrik/intestinal tüplerle verilmesidir.
Amaç: Beslenme değişikliği ve bozukluğu olan hastaların en iyi şekilde beslenmelerini sağlamak ve olası komplikasyonları engellemek.
Enteral Beslenme Endikasyonları
- Özafagus Hastalıkları
- Anoreksia Nevroza
- Gis Hastalıkları: Fistüller, Kronik Pankreatit, Kanser
- Organ Yetersizlikleri: Karaciğer, Böbrek, Kalp
Enteral Beslenme Avantajları
- Enteral beslenme parenteral beslenmeye göre daha fizyolojiktir. Karaciğerin besini metabolizma etme özelliklerinden yararlanılır.
- Bağırsağın işlevlerini sürdürebilmesi için enteral beslenme önemli bir uyarıcıdır.
- Gastrointestinal sistemin emilim, salgılama, endokrin işlevleri yanında bağışıklık sistemi destek işlevi de bulunmaktadır.
- Uygulaması daha kolay, güvenilir ve daha az komplikasyonludur. Gelişen komplikasyonların ciddiyeti daha azdır.
- Santral venöz yol gerektirmez, böylece katater ile ilgili takılma ve enfeksiyon gibi sorunlar oluşmaz.
- Ayrıca enteral beslenme günümüz fiyatlarında parenteral beslenmeye göre 3-4 kat daha ucuzdur.
Enteral Beslenme Komplikasyonları
- Mide içeriğinin aspirasyonu
- Nazokomiyal pnömoni
- Bulantı – Kusma
- Abdominal distasyon
- Diyare
- Konstipasyon
- Hiperglisemi
- Enfeksiyon
- Sıvı Yüklenmesi
- Tüpün Tıkanması
Enteral Beslenme Hemşirelik Bakımı ve Girişimleri
- Beslenme tüplerinin yerleştirilmesi sırasında yerinde olup olmadığı kontrol edilmelidir. Bunun için tüpe 40-60 ml hava verilerek sol üst kadran steteskop ile değerlendirilmelidir.
- Tüp 24 saatte bir kendi ekseni etrafında döndürülmelidir.
- Gastrik rezüdiel volüm aralıklı beslenmede her beslenme öncesinde, devamlı beslenmede başlangıçta 2 saatte bir, ardından 4-8 saatte bir izlenmelidir.
- Aspire edilen gastrik içeriğin Intestinal tüplerde volüm >200ml, gastrostomilerde volüm >150 üzerinde olması durumunda hekime bildirilmelidir.
- Gastrostomi açılması planlanan en az 8 saat öncesinden gastrik içeriğin boşalması sağlanmalıdır.
- Tüm ostomilerde tüpün giriş yerine her gün veya kirlendikçe aseptik teknik ile pansuman yapılmalıdır. Giriş yeri enfeksiyon bulguları yönünden gözlenmelidir.
- Tüp kenarından intestinal içerik gelirse beslenme kesilmeli, tüpün yerinden emin olmak ve kaçak araştırmak için suda çözünür radyoopak madde ile radyolojik araştırma yapılmalıdır.
- Enteral beslenmede, beslenme toleransını özellikle ilk başlandığında değerlendirmek önemlidir. Gaita sıklığı ve kıvamı, abdominal distansiyon, idar miktarı, kusma, aspirasyonda dahil olmak üzere yakından izlenmelidir.
- Tüplerin geriye sabitlendiği dikişler sık kontrol edilmelidir. Bunlar zaman içerisinde gevşer ve tüp yerinden çıkabilir. Tüp yanlışlıkla çekildiği veya kendiliğinden yerinden çıktığı zaman körlemesine geri ittirilmemelidir. Tüplerin tespiti yapılırken cildi tahriş etmemesine, bası yaraları oluşturmamasına dikkat edilmelidir.
- Gastirik içeriğin aspirasyonunu engellemek için hastanın başı 30-45 derece yukarıya kaldırılmalıdır. Postüral drenaj, trakeostomi açılması ya da prone pozisyon verileceği durumlarda beslenme kapatılmalı, tüp aspire edilerek drenaja alınmalıdır.
- Nazojejunal tüp ile direk jejunuma verilen ilaçlarda, mideye verilenlere göre emilim için yeterli süre kısaldığı için yanıt azalır.
- İlaçlardan dolayı enteral ürünlerin kullanımında duraklamalar gerekiyorsa, hastanın kalori ihtiyacı bu duruma göre hesaplanıp enteral nütrisyon infüzyon hızı yeniden ayarlanmalıdır.
- Beslenme torbalarının ağzı kapalı tutulmalıdır. Beslenme ürünleri açıldıktan sonra 6-8 saat içinde tüketilmelidir.
- Beslenme torbaları ağzına kadar doldurulmamalıdır. Açılan ürünler oda ısısında 4 saat buzdolabında ise 24 saat bekletilebilir.
- Bolus beslenmede beslenme enjektörüne çekilen ürünün yer çekimi akışına bırakılarak boşalması sağlanmalı, ürün eklenecekse enjektör tamamen boşalmadan hava gitmesi önlenerek ürün eklenmelidir.
- Beslenme torbaları ve setleri 24 saatte bir değiştirilmelidir.
- Nazokomiyal pnömoniyi engellemek için ağız bakımına özen gösterilmelidir.
- Her 6 saatte bir kan şekeri kontrolü yapılmalı, hiperglisemi durumunda hekime bildirilmelidir.
- Enteral uygulamalar hastanın anksiyete düzeyini arttırabileceği için psikolojik yaklaşım ve başetme konuları önemlidir.
- Psikolojik yardım için aile desteği alınmalıdır.
Parenteral Beslenme: Katabolik dönemi ağır ve uzun süren hastalıklarda; gastrointestinal kanalın anatomik ya da fonksiyonel bütünlüğünün bozulması sonucu enteral beslenmenin yapılamadığı durumlarda, hasta için gerekli tüm besin maddelerinin damar yolu ile verilmesine total parenteral nutrisyon (TPN) denir
Parenteral Beslenme Komplikasyonları
- Katetere ait mekanik komplikasyonlar
- İnfeksiyon sonucu oluşan septik komplikasyonlar
- Metabolik komplikasyonlar
Parenteral Beslenmede Hemşirelik Bakımı ve Girişimleri
- Kateterin sağ atrium ağzında olduğunu doğrulamak için, tedaviye başlamadan önce akciğer grafisi çekilmelidir.
- Karışım hazırlandıktan sonra torba mutlaka gözden geçirilerek, çökelti olup olmadığı kontrol edilir.
- Eğer lipid emülsiyonu verilecekse, çökelti oluşumu açısından kontrol edildikten sonra, en son olarak karışıma eklenmeli.
- Kateter giriş yeri kızarıklık, ödem, akıntı gibi enfeksiyon belirtileri yönünden çok iyi gözlenmeli, değişiklik olduğunda hekime bildirilmelidir.
- Kateter pansumanı cerrahi aseptik tekniğe uygun olarak yapılmalıdır.
- Parenteral solüsyon giden line’dan hiçbir ilaç verilmemeli, solüsyon için kullanılan kateterden kan alınmamalıdır.
- Parenteral beslenme solüsyonu kesinlikle diğer sıvılarla karıştırılmamalı, ayrı bir yoldan verilmelidir.
- Parenteral beslenme önce düşük dozdan başlayıp 6 saatte bir göreceli olarak arttırılmalıdır.
- Parenteral beslenme solüsyonları mutlaka infüzyon pompaları ile gönderilmelidir. Hızlı infüzyon; hiperglisemi, glikozüri ve hiperozmolar komaya neden olacağından tercih edilmemeli.
- Parenteral beslenme birden kesilmemeli, doz yavaş yavaş azaltılarak sonlandırılmalıdır.
- Hastanın düzenli olarak 6 saatte bir kan şekeri takibi yapılmalıdır.
